„Życie Literackie” 1951, nr 5, s. 13

pobierz pdf

Otwarta obecnie w lokalu TPSP [Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Plastycznych] wystawa Młodzież walczy o pokój obejmuje najlepsze prace z wystawy warszawskiej, która jako obraz dążeń naszych plastyków-studentów, odniosła niedawno duży sukces¹. Dowodem – liczne artykuły w prasie oraz parodniowa dyskusja na zjeździe aktywu wyższych uczelni plastycznych w Warszawie. Mówią o tym i inne fakty: „Sowietskoje Iskustwo” zamieściło przychylną charakterystykę wystawy podkreślając jej bojowość; obraz [Jerzego] Potrzebowskiego Lenin w gościnie u górali zakupiła ambasada radziecka.

Sukces ten i ogólna przychylna ocena są zupełnie zasłużone. Wystawa to godny uwagi fragment udziału naszej młodzieży w walce o pokój i budowę socjalizmu w Polsce.

Inna rzecz, że sztuka, jaka została zaprezentowana na omawianej wystawie, nie posiada jeszcze dostatecznie realistycznego i masowego charakteru; przyczyny tego są zarówno ideologiczne jak i formalne. Porównując wystawę z pokazem szkolnym w Poznaniu – półtora roku temu – można stwierdzić z zadowoleniem, że panujący wówczas formalizm został przezwyciężony. Ale porównując wystawę z osiągnięciami radzieckiej sztuki i z realistycznymi tradycjami sztuki światowej, dostrzegamy, że w wielu pracach widać brak podbudowy wieloletniego, realistycznego studium z natury oraz brak żywej, psychologicznie pogłębionej znajomości środowiska robotniczego czy chłopskiego. W obecnym roku akademickim, który jest dla wyższych uczelni plastycznych rokiem przełomowym, została dokonana reforma ustroju i programu, co winno spowodować niewątpliwie przezwyciężenie powyższych braków. Gwarancją jest tu nowy program praktyczny oparty na długotrwałym studium z natury, coraz większa ilość młodzieży robotniczo-chłopskiej na uczelni, coraz żywszy kontakt Akademii z ludźmi produkcji (ostatnio ogłoszona akcja portretowania przodowników Nowej Huty przez studentów krakowskiej Akademii).

Wystawa jest dużym przeżyciem artystycznym dzięki takim obrazom, jak prace Potrzebowskiego, [Józefa] Młynarskiego, [Ludwika] Maciąga, [Józefa] Łakomiaka, [Andrzeja] Strumiłły, [Mariana] Kruczka, [Franciszka] Barącza, [Andrzeja] Fornalskiego, rzeźba [Marii] Więckówny [Więckowskiej] i inne. Wszystkie one doczekały się pozytywnej oceny w postaci nagród. Udzielając ich komisja kierowała się czterema zasadniczymi kryteriami.
1) Ideologiczna treść dzieła, prawda i szczerość ideowo-artystyczna.
2) Opanowanie warsztatu realistycznego, stopień przezwyciężenia deformujących wpływów formalizmu.
3) Stopień opanowania rzemiosła artystycznego z uwzględnieniem roku studiów.
4) Twórcze wartości dyskusyjne dzieła.

Co cechuje nagrodzone prace? W obrazie Potrzebowskiego Wojska radzieckie na kwaterze najżywiej przemawia serdeczna atmosfera zetknięcia się polskich chłopów z czerwonoarmistami, którzy wtedy właśnie zadawali decydujące ciosy faszystowskim Niemcom i torowali drogę dla nowej, ludowej Polski. Majakowski recytuje Młynarskiego posiada duże wartości w ustawieniu i ruchach postaci. Obrazy Łakomiaka i Barącza wykazują duże wyrobienie formy artystycznej. Czołówka weterynaryjna Maciąga, to bezpośrednia i, właśnie optymistyczna scena z życia, mówiąca o nowych stosunkach między wsią a miastem. Monumentalny zakrój posiada obraz Strumiłły i [Danuty] Miller pt. Pokój! Pokój! Pokój! Pokój!, w pogłębiony sposób charakteryzujący atmosferę manifestacji młodzieżowej. W 1-ym Maja 1939 roku Kruczka ukazana została głęboko przeżyta treść zdarzeń, w których hartowała się siła naszej klasy robotniczej. Narada produkcyjna Fornalskiego wyróżnia się dzięki dobrej charakterystyce akcji i postaci. W grafice dużo jest jeszcze obciążeń formalistycznych. Natomiast rzeźba zbliża się już do pełnej, realistycznej formy; w posągu [Maksyma] Gorkiego [Magdalena] Więckówna daje dobrą charakterystykę wielkiego proletariackiego pisarza.

Z tego pobieżnego przeglądu widać, że młodzież szeroko podjęła współczesną tematykę, nie obawiając się trudności w jej realizacji. Dotychczasowe osiągnięcia pozwalają przypuszczać, że ambitne zadanie, jakie sobie postawiła, przygotowując wystawę na zbliżający się Kongres Światowej Federacji Młodzieży Demokratycznej w Berlinie, zostanie dobrze wypełnione².

¹ Wystawa Młodzież walczy o pokój, Pałac Sztuki, Kraków, marzec 1951 (przyp. red.).

² Mowa o III Światowym Festiwalu Młodzieży i Studentów, który odbywał się w dniach 5–19 sierpnia w Berlinie. Wróblewski był jednym ze studentów krakowskiej Akademii, którzy wzięli w nim udział (przyp. red.).

.